Một cuộc phỏng vấn đặc biệt với các chuyên gia khoa học não bộ, chuyên gia giáo dục sớm và giáo viên tiểu học giàu kinh nghiệm sẽ làm sáng tỏ những “truyền thuyết” về học chữ được nhiều bố mẹ truyền tai nhau từ trước tới nay.
Hỗ trợ của chuyên gia:
Lưu Li: Phó giáo sư Khoa học não bộ và Nhận thức, Đại học Sư phạm Bắc Kinh.
Vương Lâm: Chuyên gia Giáo dục sớm, Thạc sĩ Nghiên cứu Gia đình và Trẻ em, Đại học Tennessee, Hoa Kỳ.
Quách Giao: Giáo viên tiếng Trung.
Hồ Lan: Trợ lý Hiệu trưởng trường Tiểu học trực thuộc Đại học Thanh Hoa.
Liệu trẻ biết chữ trước có phải sẽ thông minh và tự tin hơn? (Ảnh minh họa)
Truyền thuyết 1
Cho trẻ học càng sớm càng tốt, giúp cải thiện trí nhớ, giai đoạn quan trọng không nên bỏ qua.
Câu trả lời của chuyên gia: 0-4 tuổi là giai đoạn trẻ tập trung phát triển tri giác, tình cảm, việc cố tình dạy trẻ học chữ quá sớm là không phù hợp.
Vương Lâm: Sự phát triển của 0-4 tuổi chủ yếu liên quan đến tri giác, tình cảm, cảm xúc, sau 4-5 tuổi càng chú trọng phát triển khả năng logic. Đọc viết phát triển khả năng logic. Và nếu chúng ta quá chú trọng và phát triển khả năng nhận thức và logic của trẻ trong giai đoạn đầu sẽ hạn chế sự phát triển tình cảm và cảm xúc. Bé có thể không cảm nhận được điều này khi còn nhỏ nhưng nó sẽ xuất hiện ở các lớp lớn hơn.
Tại sao cả thế giới về cơ bản đều đi học tiểu học ở độ tuổi sáu hoặc bảy? Đó là vì khi sáu bảy tuổi, tư duy logic của trẻ bắt đầu phát triển tốt hơn, khả năng tự chủ cũng tốt hơn để thích nghi với trường học, còn trước đó trẻ chủ yếu dựa vào các giác quan mà cảm nhận thế giới.
Lưu Li: Mặc dù trí nhớ rất quan trọng và là cơ sở cho việc học tập của chúng ta, nhưng xét từ góc độ toàn bộ quá trình phát triển của cơ thể sống vĩ mô, trí nhớ chỉ là một phần của nó. Trong giai đoạn trẻ thơ, việc phát triển các kỹ năng vận động, giao tiếp và giao tiếp giữa các cá nhân với nhau là cần thiết hơn cả.
Truyền thuyết 2
Biết chữ phần lớn là biểu hiện của sự thông minh.
Câu trả lời của chuyên gia: Khả năng đọc viết phần lớn chỉ là kết quả của các lộ trình học tập khác nhau của những đứa trẻ khác nhau và không thể đưa ra kết luận tuyệt đối nào.
Quách Giao: Trên thực tế, chúng tôi nhận thấy trong quá trình giáo dục rằng con đường học tập của trẻ em là khác nhau. Một số là học bằng hình ảnh nên ở độ tuổi mẫu giáo, bạn sẽ thấy trẻ tự đọc một số cuốn sách và thích đọc sách.
Con đường học tập của trẻ em là khác nhau. (Ảnh minh họa)
Có một số trẻ em lại học qua việc nghe những gì bạn đang nói. Sau khi học, trong tiềm thức trẻ sẽ tự xử lý và sắp xếp những kiến thức và thông tin mà chúng nhận được, phương pháp xử lý và sắp xếp là khác nhau ở mỗi đứa trẻ. Một số trẻ lại biến thông tin thành hình ảnh.
Trong thực tế, không có tốt hay xấu. Vì vậy, không có cơ sở để nói rằng những đứa trẻ biết nhiều chữ thông minh hơn những đứa trẻ ít chữ.
Truyền thuyết 3
Biết đọc sớm có thể khiến trẻ cảm nhận được niềm vui đọc sách từ khi còn nhỏ.
Câu trả lời của chuyên gia: Việc đọc sách của cha mẹ-con cái quan trọng hơn việc đọc sách độc lập của trẻ em ở độ tuổi 0-6.
Lưu Li: Mới đây, Giáo sư John Hutton thuộc Trung tâm Y tế Bệnh viện Nhi Cincinnati, Hoa Kỳ đã tiến hành một cuộc nghiên cứu, họ yêu cầu cha mẹ của những đứa trẻ trước khi học mẫu giáo đọc truyện cho con nghe, sau đó quan sát các hoạt động não bộ của trẻ. Họ nhận thấy rằng các vùng não liên quan ngôn ngữ và trí tưởng tượng hoạt động đáng kể.
Trên thực tế, tôi thậm chí còn chủ trương rằng khi trẻ còn nhỏ, dù đã biết chữ thì vẫn nên cùng con đọc sách. Tôi nghĩ rằng niềm vui đọc sách và sự khai sáng của trí tuệ được nhận ra nhiều hơn trong giao tiếp với cha mẹ. Việc đọc sách của cha mẹ – con cái quan trọng hơn đối với sự phát triển của trẻ ở độ tuổi này.
Quách Giao: Có vẻ như cha mẹ hiện bỏ qua việc đáp ứng nhu cầu nghe của trẻ và vẫn hy vọng rằng trẻ có thể tiếp nhận thông tin một cách tự chủ (ví dụ: Đọc một cách độc lập). Tất nhiên, nếu bạn nhận thấy rằng con bạn có nhu cầu về loại hình học trực quan này trước tuổi đi học, bạn có thể mua rất nhiều sách cho con và để con tự chọn đọc. Nếu nhận thấy con có nhu cầu thính giác thì phải nắm bắt giai đoạn quan trọng này, có thể kể cho con nghe nhiều chuyện, đọc sách tranh, bố mẹ – con cái cùng nhau đọc sách sẽ có tác dụng tốt hơn.
Truyền thuyết 4
Trẻ em biết chữ nhiều sẽ có điểm số tốt hơn và tự tin hơn.
Câu trả lời của chuyên gia: Trẻ em biết chữ nhiều có lợi thế về khả năng đọc hiểu, nhưng không thể đại diện cho trạng thái tổng thể của trẻ. Khả năng toàn diện là quan trọng hơn.
Quách Dao: Theo quan sát của tôi, một số học sinh đã biết hơn 2.000 ký tự khi họ đăng ký. Đây là một trường hợp hiếm gặp và cũng có những em không biết một từ nào. Lợi thế của trẻ biết chữ là ở khả năng đọc hiểu, nhưng không có sự khác biệt nhiều về sự phát triển tư duy của cả môn học.
Ví dụ, một số đứa trẻ là những đứa trẻ học trực quan và bạn sẽ thấy rằng khả năng tiếp nhận của chúng rất nhanh mặc dù cháu không biết chữ nhiều. Trong giảng dạy, tất cả đều giống nhau.
Sự tự tin của trẻ sẽ đến từ nhiều khía cạnh chứ không chỉ nhờ vào lượng chữ mà trẻ có. (Ảnh minh họa)
Sự khác biệt rõ ràng là trong cách viết và cách đọc. Một đứa trẻ biết chữ nhiều cũng có thể đọc nhiều, vì vậy bạn sẽ thấy rằng khi tập đọc, chúng có khả năng ngôn ngữ tốt, hiểu văn bản và có vốn từ vựng lớn hơn một chút.
Tuy nhiên, đối với những đứa trẻ chưa biết chữ, nếu cha mẹ thường xuyên kể chuyện cho con nghe thì quả thực rất có ích cho khả năng viết và đọc hiểu, đồng thời kiến thức của trẻ cũng vô cùng phong phú.
Hồ Lan: Nếu trẻ biết chữ ít trước khi nhập học nhưng cha mẹ có đủ thời gian để đọc sách và cho trẻ tham gia nhiều hoạt động xã hội, chẳng hạn như đi du lịch thường xuyên để mở rộng tầm nhìn, công việc và thời gian nghỉ ngơi, thói quen sinh hoạt của trẻ được thiết lập tốt thì trẻ không gặp trở ngại gì trong cuộc sống học tập.
Việc học các môn học khác, hoạt động thể thao, năng khiếu nghệ thuật, … không liên quan gì đến khả năng biết chữ. Sự tự tin của trẻ sẽ đến từ nhiều khía cạnh chứ không chỉ nhờ vào lượng chữ mà trẻ có.
Truyền thuyết 5
Một số người cho rằng không nên cho trẻ mầm non biết chữ vì “tranh ảnh và màu sắc ảnh hưởng đến trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của trẻ hơn là lời nói. Sau khi biết chữ, trẻ sẽ chỉ chú ý đến chữ trên sách tranh mà bỏ qua tranh ảnh”.
Câu trả lời của chuyên gia: Lập luận quá phiến diện. Trí tưởng tượng do lời nói và hình ảnh mang lại có các vĩ độ khác nhau. Cách đọc sách tranh và mối quan tâm của trẻ em cũng rất đa dạng.
Lưu Li: Chúng tôi không khuyến khích cha mẹ dạy chữ cho trẻ trước tuổi khi chưa có nhu cầu, nhưng nếu trẻ tỏ ra thích thú thì cha mẹ hãy tích cực hưởng ứng, đừng giáo điều mà cho rằng trẻ ở độ tuổi này không nên học chữ.
Có một khu vực trong vỏ não thị giác của não chúng ta được gọi là vùng Occipito-temporal (vùng thùy chẩm). Trước khi chúng ta học đọc, vùng này về cơ bản được sử dụng để xử lý thông tin của các đối tượng thị giác. Sau khi học chữ, một phần của khu vực này được sử dụng để xử lý văn bản. Văn bản và hình ảnh luôn bổ sung cho nhau.
Đối với trẻ em, việc đọc nhiều lần là cần thiết. Sách được đọc đi đọc lại nhiều lần, và những câu chuyện được kể đi kể lại. Phương pháp kể hay đọc mỗi lần có thể khác nhau.
Tôi thích quan điểm kiến tạo hơn, tức là phát triển thể trạng của đứa trẻ theo trạng thái sẵn có của nó. Tôi nghĩ cách tốt nhất để trẻ chấp nhận một cuốn sách là thiết kế phương pháp đọc dựa trên trải nghiệm cá nhân của trẻ.
Ví dụ, nếu con bạn vừa mới học nói về loài bướm và lấy một cuốn sách, bạn có phải bắt đầu đọc từ trang đầu tiên không? Nếu là tôi, tôi sẽ xem trang nào của cuốn sách có con bướm và bắt đầu đọc từ trang này. Cách đọc linh hoạt và đa dạng, bạn có thể cân nhắc lựa chọn cách đọc theo kiến thức hiện có của trẻ.
