Cuộc sống tương lai của thế hệ Alpha là một ẩn số vừa thú vị, gây ra nhiều hoang mang cho chúng ta – phụ huynh Gen Y – những người đang gánh trên vai trọng trách nuôi dạy một thế hệ tinh nhuệ và “công nghệ” nhất mọi thời đại. Theo thống kê của công ty nghiên cứu McCrindle, có khoảng 2,5 triệu trẻ em thuộc thế hệ Alpha được sinh ra trên khắp thế giới mỗi tuần và thế hệ này dự kiến đạt mức 2 tỉ người vào năm 2025. Vậy, những thách thức nào đang được đặt ra cho thế hệ Milleniums (Generation Y) – cha mẹ của Thế hệ Alpha?
Mục Lục
- 1 1. Kiến thức & thông tin: Những cách học mới lần đầu chúng ta biết đến
- 2 2. Bảo mật thời công nghệ: Làm sao để cân bằng giữa kiểm soát và tự do?
- 3 3. Sức khỏe tâm lý – tâm thần: các rối loạn ngày càng xuất hiện nhiều và sớm hơn
- 4 4. Cảm xúc – Xã hội: Làm sao để dạy và giúp con duy trì những kỹ-năng-con-người?
1. Kiến thức & thông tin: Những cách học mới lần đầu chúng ta biết đến
Ashley Fell, giám đốc truyền thông McCrindle, chia sẻ với kênh tin Good Morning America: “Thế hệ Alpha là những đứa trẻ ra đời khi mà các thiết bị di động đã là một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Khi cần dỗ cho một đứa trẻ nín khóc, có thể cha mẹ sẽ không cần dùng đến đồ chơi lục lạc, hay chùm chìa khóa kêu leng keng. Họ có thể sẽ với lấy ngay một chiếc smart phone hoặc máy tính bảng cho con họ xem”.
Ashley miêu tả thế hệ Alpha là “những đứa trẻ YouTube tiếp nhận thông tin hiệu quả bằng cách xem video hơn là đọc chữ trên văn bản”.
Thế hệ Alpha. (Ảnh minh họa)
Diễn đàn Kinh tế Thế giới (The World Economic Forum) dự đoán 65% trẻ em tiểu học hiện nay, trong tương lai sẽ được tuyển dụng làm những công việc chưa hề tồn tại. Hiểu một cách “bình dân” là: Chúng ta cần cho con trẻ học những thứ gì và học ra sao, để chúng có thể tự nuôi sống bản thân, và không bị đào thải khỏi môi trường lao động khi chúng lớn lên?
Thực tế là nền giáo dục truyền thống vẫn đang vô cùng “sách vở”. Bạn có biết, mỗi chúng ta có một cách khác nhau để học tập hiệu quả? Có người học tốt nhất qua việc lắng nghe, có người thì học tốt qua việc đọc, viết hoặc tự nói ra và giảng giải cho người khác,…
Các nền tảng học hiện đại, nhờ vào đại dịch Covid mà cũng đã thiên biến vạn hóa hơn rất nhiều: Học trực tuyến ở bất kỳ quốc gia nào, người học có thể chủ động thu thập thông tin từ nhiều nguồn đa dạng, các khóa học ngắn hạn với nhiều chủ đề đa dạng được thiết kế ngắn gọn đúng trọng tâm và nhu cầu người học,…
2. Bảo mật thời công nghệ: Làm sao để cân bằng giữa kiểm soát và tự do?
Chúng ta vẫn thoải mái đăng hình ảnh của con lên các kênh mạng xã hội. Nhiều người còn đăng ở chế độ công khai! Và chắc chẳng ai có đủ thời gian để học hết các tài liệu “Điều khoản và Chính sách” về việc sử dụng nội dung người dùng của các tập đoàn sở hữu những nền tảng MXH này.
Chưa kể, khi dùng các dịch vụ dự đoán tiềm năng tương lai con trẻ, chúng ta thoải mái cung cấp mẫu gene hay toàn bộ mẫu vân tay của con cho một bên thứ ba. Liệu có bao giờ chúng ta tự hỏi: Các tổ chức ấy sẽ làm gì với lượng thông tin dữ liệu cá nhân khổng lồ đó?.
Cha mẹ của những em bé Alpha thời đại hẳn đã dần nhận ra mặt thử thách của những thiết bị công nghệ và những nguy cơ mà Internet và mạng xã hội có thể xảy ra khi con họ tiếp xúc quá sớm với những nền tảng này.
Vì thế, phụ huynh lại tiếp tục “quay cuồng” tìm cách để kiểm soát những nội dung được trình chiếu, các mối quan hệ của con, với mục đích phòng ngừa các rủi ro không mong muốn. Một câu hỏi lớn hơn được đặt ra là: Sự riêng tư của những đứa trẻ Alpha được bảo vệ như thế nào?
Cha mẹ vì muốn đảm bảo an toàn và kiểm soát con hiệu quả, nên cũng sử dụng ngày càng nhiều hơn các thiết bị theo dõi qua mạng di động như camera quan sát kết nối wifi, các thiết bị có gắn chip theo dõi vị trí khi di chuyển,… Tuy vậy, nguy cơ khi sử dụng những công nghệ này chính là: việc xâm nhập và hack vào hệ thống của các thiết bị này vô cùng đơn giản.
Chúng ta sẽ cảm thấy ra sao nếu biết được có một kẻ lạ nào đó cũng đang ngày ngày truy cập được vào camera của gia đình mình, hay cũng đang theo dõi được từng bước chân và vị trí hiện tại của con mình?
3. Sức khỏe tâm lý – tâm thần: các rối loạn ngày càng xuất hiện nhiều và sớm hơn
Tâm lý luôn tìm kiếm sự thỏa mãn ngay tức thì (instant gratification) là một trong những đặc điểm nhận diện của Gen Z và Gen Alpha. Đó là sự thỏa mãn của cảm giác chiến thắng liên tục khi chơi game điện tử, kết nối trong tích tắc để tìm kiếm thông tin bằng Internet tốc độ 5G (so với thế hệ 8X ngày xưa phải chờ đợi để được dial-up), các chương trình giải trí phim ảnh có thể truy cập và xem bất kỳ lúc nào (thay vì phải chờ lịch phát sóng của nhà đài như chúng ta ngày xưa),…
Những yếu tố này góp phần hình thành các khẩu hiệu sống của giới trẻ như: YOLO (you live only once – bạn chỉ sống một lần trong đời), FOMO (fear of missing out – sợ bị lạc hậu), and even NOTOMO (no tomorrow – sống như không có ngày mai). Lối suy nghĩ này nếu kéo dài có thể dẫn đến tâm lý bất an cho giới trẻ, vì cảm thấy tương lai vô định hoặc thiếu mục tiêu phấn đấu, cố gắng.
Tâm lý luôn tìm kiếm sự thỏa mãn ngay tức thì (instant gratification) là một trong những đặc điểm nhận diện của Gen Z và Gen Alpha. (Ảnh minh họa)
Với việc sử dụng các thiết bị điện tử thường xuyên và liên tục, trẻ em ngày nay đứng trước nhiều nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý như: Rối loạn Tăng động – Giảm chú ý, Rối loạn lo âu – cảm xúc, gặp khó khăn trong việc điều tiết và kiểm soát hành vi… Theo báo cáo mới nhất của CDC vào tháng 3/2020, trung bình cứ mỗi 54 trẻ thì có 1 trẻ được chẩn đoán có mắc phổ tự kỷ. Đây là một tỉ lệ vô cùng cao, và tăng nhiều dần qua từng năm. Hãy thử tưởng tượng rằng 25 – 30 năm nữa, thế giới nếu được lãnh đạo bởi một thế hệ có không ít vấn đề tâm lý, sẽ ra sao?
4. Cảm xúc – Xã hội: Làm sao để dạy và giúp con duy trì những kỹ-năng-con-người?
Việc mua bán (shopping online) giờ đây diễn ra phần lớn là qua tương tác với màn hình. Giới trẻ hiện đại giao tiếp và tương tác với nhau vô cùng hào hứng trên mạng xã hội, dù là có khi đang ngồi cùng một bàn với nhau. Có thể nói, chúng ta ngày càng dễ dàng kết nối với nhau hơn (trên MXH), nhưng cũng đồng nghĩa với việc các thiết bị điện tử và MXH đang góp phần giúp chúng ta ngắt kết nối (với thực tại và với các mối quan hệ offline) nhanh hơn.
Nếu bạn đã từng nghe ai đó nói rằng: “Nhà này có “bảo mẫu” Youtube và iPad giúp trông trẻ hiệu quả lắm” thì hãy hiểu rằng nanny-robot (bảo mẫu robot) không còn là chuyện viễn tưởng của tương lai. Ở Trung Quốc và Nhật Bản, những con robot xinh xắn có tên Care Bear hay iPal đang giúp các phụ huynh trông giữ các em bé nhỏ.
Giới trẻ hiện đại giao tiếp và tương tác với nhau vô cùng hào hứng trên mạng xã hội, dù là có khi đang ngồi cùng một bàn với nhau. (Ảnh minh họa)
Những con robot trông trẻ biết hát ca, nhảy múa, trò chuyện với trẻ, có cả màn hình cảm ứng để cha mẹ có thể nói chuyện, gọi điện và tương tác với con. Trong các hộ gia đình hiện đại, việc một đứa trẻ mẫu giáo lớn thỉnh thoảng đưa ra yêu cầu cho trợ lý ảo “Hey Siri”, “Hey Google”,… cũng không còn quá xa lạ nữa. Năm 2017, IEEE (tổ chức công nghệ chuyên nghiệm lớn nhất thế giới) đã thực hiện một nghiên cứu khảo sát 600 phụ huynh trẻ thế hệ Milleniums. 40% số người được hỏi rất cởi mở với ý tưởng có một bảo mẫu robot để thay thế hoặc bổ sung cho bảo mẫu người thật tại nhà.
Trong bản báo cáo chuyên ngành giáo dục vào năm 2016 mang tên “New Vision for Education” (Tầm nhìn mới cho Giáo dục), Diễn đàn Kinh tế Thế giới (The World Economic Forum) đã nhấn mạnh vào việc cần phải dạy cho trẻ kỹ năng Cảm xúc – Xã hội (SEL – social and emotional learning). Bản báo cáo này đã liệt kê ra 16 kỹ năng trọng yếu, phân ra thành 3 nhóm kỹ năng chính, mà trẻ cần học để có thể học hỏi và thành công trong thế kỷ 21. Cụ thể là:
a) Học vấn nền tảng: Đọc – Viết, Toán học, Khoa học, Công nghệ & Thông tin, Tài chính, Văn hóa & Công dân.
b) Năng lực: Tư duy phản biện – Giải quyết vấn đề, Sự sáng tạo, Giao tiếp, Hợp tác.
c) Phẩm chất tính cách: Tính hiếu kỳ, Tính tiên phong, Sự bền bỉ – Kiên trì, Khả năng thích ứng, Khả năng lãnh đạo, Nhận thức về Văn hóa – Xã hội.
Nhờ vậy chúng ta có thể vững vàng trong vị trí đầu tàu định hướng đúng đắn cho những đứa trẻ tinh nhuệ sinh ra trong giai đoạn 2010-2024 này.
Tú Anh Nguyễn là tác giả sách nuôi dạy con: “Làm mẹ rất vui” và “Hiểu con để dạy con tích cực”. Với chuyên môn trong lĩnh vực Tâm lý học trẻ em, công việc của chị là Parent Coach – Chuyên gia tư vấn phụ huynh với chứng chỉ từ Academy for Coaching Parents International (ACPI); đồng thời là Certified Positive Discipline Parent Educator – Chuyên gia đào tạo phụ huynh về dạy con tích cực với chứng chỉ được cấp bởi tổ chức Positive Discipline Association.
Là mẹ của hai bạn nhỏ, sống tại TP.HCM, chị Tú Anh đã sáng lập dự án Happy Parenting nhằm chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm nuôi dạy con theo khoa học, hỗ trợ để các phụ huynh có thể trở thành cha mẹ tích cực, vui vẻ trong chặng đường nuôi dạy những đứa trẻ hạnh phúc. Tú Anh mong muốn có thể đồng hành cùng các bậc cha mẹ tạo nên một hành trình khôn lớn cùng con đầy ý nghĩa và nhiều niềm vui.
