Giấc mơ của Cuba
Cuba có một giấc mơ – có thật nhiều vaccine Covid-19 để không chỉ mọi người trên đảo có thể được chủng ngừa mà Cuba sẽ tặng vaccine này cho bạn bè và đồng minh trên toàn thế giới. Sẽ có rất nhiều liều vaccine, các quan chức Cuba thậm chí sẽ cung cấp dịch vụ tiêm chủng miễn phí cho khách du lịch khi đến sân bay ở Havana.
Và đó không chỉ là những suy nghĩ viển vông. Ngay cả khi quốc đảo này phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kinh tế tàn khốc, người dân phải xếp hàng để mua nhu yếu phẩm cơ bản và thực phẩm, các nhà khoa học đang phát triển nhiều ứng cử viên vaccine. Và ít nhất một trong số chúng sẽ có khả năng được chọn.
Nếu thành công, Cuba sẽ là quốc gia Mỹ Latinh đầu tiên tự sản xuất được vaccine Covid-19 – và điều đó không hề là một viễn cảnh xa vời. Đảo quốc này có lịch sử phát triển vaccine, bao gồm vaccine ung thư phổi hiện đang được thử nghiệm tại một trung tâm nghiên cứu ung thư của Mỹ.
Có thể nói rằng Cuba là một trong những trường hợp ngoại lệ trong đại dịch Covid-19. Phần lớn thời gian trong năm 2020, Cuba duy trì số lượng ca Covid-19 ở mức cực kỳ thấp, một số ngày chỉ báo cáo 1 hoặc 2 trường hợp. Dịch chỉ bùng phát khi Cuba mở cửa trở lại cho khách du lịch vào tháng 11. Với nhu cầu chủng ngừa Covid-19 như mọi quốc gia khác trên thế giới, Cuba đang cố gắng phát triển và sản xuất một loại vaccine “cây nhà lá vườn”.
Đầu tháng Ba, Dagmar Garcia Rivera, giám đốc nghiên cứu tại Viện Vaccine Finlay ở Havana, thông báo rằng 1 trong 5 ứng cử viên vaccine của Cuba, Soberana 2, có vẻ có hiệu quả cao và đang bước vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng cuối cùng.
“Đây là vaccine đầu tiên của Cuba và Mỹ Latinh tiến tới thử nghiệm giai đoạn 3,” Garcia tự hào tuyên bố tại một cuộc họp báo. Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 sẽ có sự tham gia của 44.000 người và là thử nghiệm cuối cùng cho vaccine trước khi nó được gửi đến cơ quan quản lý quốc gia của Cuba, Trung tâm Kiểm soát Nhà nước về Thuốc, Thiết bị và Dụng cụ Y tế (CECMED), để phê duyệt.
Ứng cử viên vaccine thứ hai của Cuba có tên là Abdala, cũng đã bước vào nghiên cứu giai đoạn 3. Tên của các ứng cử viên vaccine nói lên rất nhiều về ý nghĩa của nỗ lực này đối với Cuba. “Soberana”, một từ tiếng Tây Ban Nha, có nghĩa là “có chủ quyền”. “Abdala” là nhân vật chính trong một vở kịch thơ của anh hùng cách mạng Cuba Jose Marti. “Mambisa”, một loại vaccine được sử dụng dưới dạng xịt mũi, được đặt theo tên của những người du kích Cuba chống thực dân, những người đã chiến đấu với Tây Ban Nha vào cuối những năm 1800.
Cũng với tinh thần cách mạng đó, Cuba thậm chí không cố gắng mua vaccine Covid-19 từ các công ty dược phẩm đa quốc gia. Họ cũng không bận tâm đến việc đăng ký nhận vaccine từ Cơ chế COVAX toàn cầu (COVAX Facility) của WHO, sáng kiến chung nhằm cung cấp vaccine miễn phí hoặc với chi phí giảm cho các quốc gia có nguồn lực thấp. Không có lời giải thích rõ ràng cho quyết định này.
Việc phát triển một loại vaccine mới thường mất một thập kỷ hoặc hơn, nhưng Eduardo Ojito, người đứng đầu Trung tâm Miễn dịch học Phân tử Cuba, cho biết nước này cần có đủ liều Soberana 2 để tiêm chủng cho cả nước vào cuối mùa hè này. Đấy là giả định rằng ứng cử viên vaccine này đã đi qua các thử nghiệm giai đoạn 3 và được cơ quan quản lý cấp phép lưu hành.
“Chúng tôi đang chuẩn bị sản xuất 1-2 triệu liều mỗi tháng,” Ojito nói. Mặc dù đang ở giữa cuộc khủng hoảng ngoại tệ khiến việc nhập khẩu các nguyên liệu thô quan trọng để sản xuất vaccine bị hạn chế, ông cho biết quốc gia này vẫn sẽ có 1 triệu liều sẵn sàng vào tháng 4 tới.
Chính phủ Cuba đã nói về việc phân phối vaccine ở Iran, Mexico và Venezuela. Các quan chức cho biết họ hy vọng sẽ sản xuất đủ vaccine để có thể phân phối ở các nơi khác trên thế giới.
Người dân Cuba. Ảnh: AFP
Một câu hỏi lớn đặt ra: Liệu quốc đảo 11 triệu dân này có đủ khả năng làm được điều đó?
“Có,” Helen Yaffe trả lời dứt khoát, “Cuba có khả năng đó.” Yaffe là một chuyên gia về Cuba tại Đại học Glasgow. Cô đã viết về lĩnh vực dược phẩm và thành công trước đó của đất nước trong việc phát triển các loại vaccine của riêng mình.
Yaffe ở Cuba gần đây nhất vào tháng 12 năm 2020 và tháng Giêng năm 2021. Cô nói rằng rất phấn khích và tự hào về khả năng sớm cung cấp một loại vaccine sản xuất trong nước. Nếu Soberana 2 tiến hành đúng kế hoạch, Cuba sẽ có vaccine dự phòng trước khi nhiều quốc gia bắt đầu tiêm chủng hàng loạt. Và Yaffe cho biết việc tiêm chủng cho khách đến sân bay ở Havana đã được thảo luận.
“Họ đã nói rõ ràng rằng họ sẽ cung cấp chủng ngừa cho khách du lịch,” cô nói. “Nhưng không biết liệu họ sẽ cung cấp chủng ngừa có tính phí hay miễn phí như một phần của kỳ nghỉ trọn gói – mặt trời, biển, cát và Soberana 2!”
Sự phát triển cực kỳ nhanh chóng của vaccine Covid-19 ở Cuba diễn ra khi một trong những cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ đang xảy ra ở quốc gia này.
“Theo nhiều cách, điều này giống với hoàn cảnh chúng tôi đã sống sau khi Liên Xô tan rã,” Paul Vidal, một nhà kinh tế học người Cuba, nói. Trong cái gọi là “thời kỳ đặc biệt” vào những năm 1990, quốc đảo này đã cạn kiệt lương thực, phân bón và nhiên liệu.
Vidal từng làm việc cho Ngân hàng Trung ương Cuba trước khi di cư đến Colombia cách đây 10 năm. Ông nói rằng nền kinh tế “thường gặp khó khăn” của Cuba hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhiều mặt hàng tiêu dùng bao gồm thực phẩm, sản phẩm tẩy rửa và thậm chí cả thuốc men. Vidal cho biết người dân Cuba bình thường dành phần lớn thời gian trong ngày để xếp hàng mua các nhu yếu phẩm cơ bản và tìm kiếm thịt gà. “Vì vậy, trong khi chúng tôi đang cố gắng phát triển các loại vaccine tinh vi, nhưng người dân thậm chí không có thuốc giảm đau để dùng. Đó là một nghịch lý,” ông nói.
Tuy nhiên, ông nói rằng không ai nên đánh giá thấp khả năng của chính phủ Cuba trong việc quản lý cuộc khủng hoảng tài khóa cấp tính của mình trong bối cảnh đại dịch toàn cầu đồng thời cố gắng phát triển một loại vaccine hoàn toàn mới. “Chính phủ Cuba giống như một Tiến sĩ trong việc quản lý loại khủng hoảng phức tạp này.”
Ông nói rằng Cuba có khả năng, và quan trọng hơn là ý chí chính trị, để phát triển vaccine Covid-19. Một loại vaccine không chỉ bảo vệ người dân Cuba mà còn cho phép quốc gia cộng sản này mở cửa lại hoàn toàn ngành du lịch quốc tế, một trong những nguồn thu nước ngoài lớn nhất của nước này, và thúc đẩy một nguồn doanh thu lâu đời khác: xuất khẩu dược phẩm./.
(Theo NPR)
