Sự thật quan trọng
Theo thông tin đăng tải trên trang web chính thức của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2019, 1,4 triệu người chết vì bệnh lao (trong đó có 208.000 người nhiễm HIV). Trên toàn cầu, bệnh lao là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và là nguyên nhân tử vong hàng đầu do một nguồn lây nhiễm duy nhất (nhiều hơn cả HIV/AIDS).
Cũng theo thống kê, vào năm 2019, ước tính có khoảng 10 triệu người trên thế giới sẽ mắc bệnh lao. Bao gồm 5,6 triệu nam giới, 3,2 triệu phụ nữ và 1,2 triệu trẻ em. Bệnh lao tồn tại ở tất cả các quốc gia và nhóm tuổi, nhưng bệnh lao có thể phòng ngừa và chữa khỏi được.
Năm 2019, có khoảng 1,2 triệu trẻ em trên toàn thế giới mắc bệnh lao. Bệnh lao ở trẻ em và thanh thiếu niên thường bị bỏ qua và có thể khó chẩn đoán và điều trị.
Năm 2019, trên thế giới có 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao, chiếm 87% số ca mắc bệnh lao mới. 8 quốc gia chiếm 2/3 tổng số trường hợp mắc bệnh, trong đó Ấn Độ đứng đầu, tiếp theo là Indonesia, Trung Quốc, Philippines, Pakistan, Nigeria, Bangladesh và Nam Phi.
Bệnh lao đa kháng thuốc vẫn là một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng và là mối đe dọa đối với an ninh y tế. Trong năm 2019, có tổng số 206.030 trường hợp mắc MDR hoặc bệnh nhân lao kháng rifampin được phát hiện và thông báo trên toàn cầu, tăng 10% so với 186.883 trường hợp năm 2018.
Tỷ lệ mắc bệnh lao trên toàn cầu đã giảm khoảng 2% mỗi năm, với mức giảm tích lũy là 9% từ năm 2015 đến năm 2019. Nhưng con số này vẫn chưa bằng một nửa so với mốc 20% mà Chiến lược ngăn chặn bệnh lao cho giai đoạn 2015-2020 đặt ra.
Từ năm 2000 đến năm 2019, ước tính có khoảng 60 triệu người đã được cứu sống nhờ chẩn đoán và điều trị bệnh lao.
Kế hoạch “Kết thúc đại dịch lao vào năm 2030” là một trong những mục tiêu liên quan đến y tế của các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc.
Bệnh lao có nguy hiểm không?
Bệnh lao do vi khuẩn (Mycobacterium tuberculosis) gây ra, thường lây nhiễm sang phổi nên mọi người thường nghe quen với cái tên bệnh lao phổi. Bệnh lao có thể phòng ngừa và chữa khỏi được.
Bệnh lao lây từ người này sang người khác qua đường hô hấp. Bệnh nhân mắc bệnh lao sẽ phun vi khuẩn lao vào không khí khi họ ho, hắt hơi hoặc khạc nhổ. Mọi người chỉ cần hít phải một lượng nhỏ vi khuẩn này là có thể bị nhiễm bệnh.
Những người bị nhiễm bệnh lao có 5-15% nguy cơ bị ốm do bệnh lao trong cuộc đời của họ. Những người bị suy giảm hệ thống miễn dịch như người mang HIV, bệnh nhân bị suy dinh dưỡng hoặc tiểu đường, hoặc người sử dụng thuốc lá có nguy cơ bị bệnh cao hơn.
Khi một người bắt đầu phát triển bệnh lao, một số triệu chứng nhẹ (như ho, sốt, đổ mồ hôi ban đêm hoặc sụt cân) có thể kéo dài trong vài tháng.
Điều này có thể làm trì hoãn việc điều trị y tế và dẫn đến việc lây lan vi trùng sang người khác. Bệnh nhân mắc bệnh lao hoạt động có thể lây nhiễm cho 5-15 người khi tiếp xúc gần trong vòng một năm. Nếu không được điều trị thích hợp, trung bình khoảng 45% bệnh nhân lao âm tính với HIV và gần như tất cả bệnh nhân lao dương tính với HIV sẽ tử vong.
Ai là người có nguy cơ cao nhất?
Bệnh lao chủ yếu ảnh hưởng đến người lớn. Tuy nhiên, tất cả các nhóm tuổi đều có nguy cơ mắc bệnh. Hơn 95% trường hợp mắc và tử vong xảy ra ở các nước đang phát triển.
Những người sống chung với HIV có nguy cơ mắc bệnh lao hoạt động cao hơn 18 lần so với người bình thường. Những người bị rối loạn hệ thống miễn dịch khác cũng có nguy cơ mắc bệnh lao hoạt động cao hơn. Nguy cơ người suy dinh dưỡng cao gấp 3 lần người bình thường. Năm 2019, 2,2 triệu ca bệnh lao mới trên toàn thế giới có thể là do suy dinh dưỡng.
Rối loạn sử dụng rượu và hút thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao lần lượt là 3,3 lần và 1,6 lần. Năm 2019, 720.000 trường hợp mắc bệnh lao mới trên toàn thế giới là do rối loạn sử dụng rượu và 700.000 trường hợp là do hút thuốc.
Các triệu chứng và chẩn đoán
Các triệu chứng phổ biến của bệnh lao đang hoạt động là ho, đôi khi kèm theo đờm và máu, cũng như đau ngực, mệt mỏi, sụt cân, sốt và đổ mồ hôi ban đêm.
WHO khuyến nghị sử dụng xét nghiệm chẩn đoán phân tử nhanh làm xét nghiệm chẩn đoán ban đầu cho tất cả những người có dấu hiệu và triệu chứng của bệnh lao, vì xét nghiệm này có độ chính xác chẩn đoán cao và sẽ dẫn đến những cải tiến lớn trong việc phát hiện sớm bệnh lao và bệnh lao kháng thuốc.
Các xét nghiệm nhanh được WHO khuyến nghị là xét nghiệm Xpert MTB/RIF, Xpert Ultra và Truenat.
Chẩn đoán bệnh lao đa kháng thuốc và các loại thuốc khác và bệnh lao liên quan đến HIV có thể phức tạp và tốn kém hơn.
Bệnh lao ở trẻ em đặc biệt khó chẩn đoán.
Điều trị bệnh lao
Bệnh lao là một bệnh có thể phòng ngừa và chữa khỏi được. Nhân viên y tế hoặc tình nguyện viên được đào tạo bài bản có thể điều trị bệnh lao hoạt động nhạy cảm với thuốc bằng cách sử dụng bốn loại thuốc kháng khuẩn trong một đợt điều trị tiêu chuẩn kéo dài 6 tháng, đồng thời cung cấp cho bệnh nhân thông tin và hỗ trợ.
Nếu không có sự hỗ trợ này, việc tuân thủ điều trị sẽ khó khăn hơn. Kể từ năm 2000, ước tính có khoảng 63 triệu người đã được cứu sống nhờ chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Bệnh lao ở Việt Nam
Lao, hay gọi TB là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis, thường gây bệnh ở phổi. bệnh lan truyền từ người sang người thông qua các giọt bắn ra từ cổ họng và phổi của người bệnh đang bị bệnh lao phổi giai đoạn tiến triển.
Chỉ khoảng 5-10% những người bị nhiễm Lao sẽ phát triển bệnh lao trong đời. Triệu chứng của bệnh lao phổi bao gồm ho, đôi khi có đờm, hoặc ho ra máu, đau ngực, suy nhược, gầy sút, sốt và ra mồ hôi về đêm. Bệnh lao vẫn là 1 trong 10 nguyên nhân gây tử vong trên thế giới.
Năm 2017 Việt Nam ước tính có 4,500 ca đồng nhiễm Lao, và HIV; và số người nhiễm HIV được điều trị dự phòng INH đạt 31%.
Nhờ sự chỉ đạo, và cam kết mạnh mẽ của chính phủ, Bộ y tế, hệ thống phòng chống lao tại Việt Nam đã được tăng cường mạnh mẽ. Năm 2017, tỷ lệ bệnh nhân lao được điều trị đạt 83% and điều trị thành công đạt 92%.Tuy nhiên Lao kháng thuốc vẫn là một trở ngại lớn của Việt Nam, năm 2017, ước tính Việt Nam có khoảng 4,900 người nhiễm lao kháng thuốc chiếm 4.1%.
*Theo WHO
